مقالات
زیورآلات در ایران از ابتدا تا کنون
ژوئن
قراگیری ایران در منطقه آلپ ـ هیمالیا، باعث ایجاد معادن زیرزمینی زیادی در این سرزمین شده است. نقره از قدیمی‌ترین فلزاتی است که توسط ساکنین ایران استخراج شده است. ساکنان فلات قاره از نخستین مردمانی بودند که اقدام به ساخت ظروف نقره و زیورالات نقره در ایران کرده‌اند. بر اساس شواهد باستان شناسی، ساخت زیورآلات نقره در ایران، همزمان با دوره مفرغ و با به کار بردن مهره‌های رنگی و مس شروع شده است. زیورآلات نقره اقوام ایرانی از جمله ترکمانان و قشقایی‌ها که همراه با لباس‌های محلی به کار می‌برند، شاهدی بر این مدعاست.
سابقه زیورآلات نقره در ایران
در دوره‌های هخامنشی، اشکانی و ساسانی، استفاده از جواهرات طلا و زیورآلات نقره به وفور در میان ثروتمندان رواج داشت. ساخت زیورآلات طلا و نقره در دوره اشکانی پیشرفت چشم‌گیری یافت و در دوره ساسانی به اوج شکوفایی خود رسید. قبل از این دوران، قطعاتی از زیورآلات به کار رفته توسط ایرانیان باستان در تپه حسنلو (نقده آذربایجان غربی) و مارلیک (استان گیلان) به دست آمده است. گوگ تپه، املش، دیلمان، دین خانه و تورنگ تپه از دیگر مکان‌هایی هستند که شواهدی از زیورالات نقره یافت شده است. این یافته‌ها، همگی از جایگاه هنر ساخت اشیاء تزئینی در تمدن باستان ایران حکایت دارند. همچنین بیشتر آثار گرانبهای طلا و نقره که در موزه‌های داخلی و خارجی نگهداری می‌شود، نشان‌دهنده روج این هنر در دوران تاریخی ایران است.
زیورآلات نقره ایران
عموما زیورآلات ساخته شده در ایران باستان به صورت سنجاق سر، پلاک، انگشتر، کمربند، گوشواره و گردن‌بند بوده است. با این وجود از مهمترین نمونه‌های جواهرات و زیورآلات نقره و طلای ساخته شده در ایران می‌توان به جام طلای مارلیک (هزاره سوم قبل از میلاد در استان گیلان)، دستبند طلای یافته شده از تپه مارلیک (دوره هخامنشیان) و جام طلای حسنلو (هزاره چهارم قبل از میلاد در استان آذربایجان غربی) اشاره کرد. پس از ورود اسلام به ایران، استفاده از طلا در ساخت زیورآلات جای خود را به فلز نقره و سنگ‌های معدنی داد و به این ترتیب دوره کاربرد نقره در زیورآلات شروع شد.
تاج پهلوی
تاج پهلوی یکی از گران قیمت‌ترین جواهرات ایران است که در موزه جواهرات ملی نگهداری می‌شود. این تاج به دستور رضا پهلوی در سال ۱۳۰۵شمسی ساخته شد. و در مراسم تاجگذاری او و محمد رضا پهلوی (۱۳۴۶ شمسی) مورد استفاده قرار گرفت. ارتفاع تاج پهلوی ۲۹/۸ و عرض آن ۱۹/۸ سانتی متر است. مهمترین نکته در این تاج، ساخته شدن پایه آن از طلا و نقره است.
وزن تاج پهلوی ۲۰۸۰ گرم است که ۲۲۹ گرم (۱۱۴۴ قیراط) آن را الماس تشکیل می‌دهد. این تاج دارای ۳۳۸۰ تکه الماس است. بزرگ‌ترین الماس به کار رفته در تاج، الماس زردی است که وزن آن ۱۲ گرم (۶۰ قیراط) است. در ساخت تاج پهلوی در مجموع از ۳۶۸ حبه مروارید طبیعی، ۵ قطعه زمرد (۴۰ گرم یا ۱۹۹ قیراط) و دو تکه یاقوت کبود (۱۹ قیراط) استفاده شده است. تمام این جواهرات و سنگ‌های گرانبها روی پایه نقره ـ طلایی نصب شده است.
استاندارد زیورآلات نقره در ایران
نقره سازان ایرانی برای ساخت زیورالات نقره از استاندارد استرلینگ یعنی عیار ۹۲۵ استفاده می‌کنند. این استاندارد یک معیار پذیرفته شده در بیشتر کشورهای جهان به شمار می‌رود. البته در برخی از کشورها از آلیاژ آرگنتوم نیز برای ساخت زیورالات نقره استفاده می‌کنند. این آلیاژ نسبت به استرلینگ از مقاومت بالایی در مقابل رطوبت برخوردار است. میان زیورالات نقره در ایران با سایر کشورهای تفاوت‌هایی وجود دارد. یکی از تفاوت‌ها این است که در ایران عیار نقره را از عدد ۱۰۰ در نظر می‌گیرند. در حالی که در کشورهای دیگر عیار زیورالات نقره بر اساس عدد ۱۰۰۰ در نظر گرفته می‌شود. البته از نظر فنی هیچ تفاوتی میان این دو عدد وجود ندارد.
استاندارد ظروف نقره‌ای ایران
پس از صنعت، بیشتر مقدار نقره مصرفی در جهان صرف ساختن ظروف نقره‌ای می‌شود. هر ساله حدود ۹۰۰ تن نقره در بخش ظروف به کار می‌رود. که نشان‌دهنده اهمیت حوزه از صنعت نقره سازی در جهان است. البته آمار مشخصی در مورد مقدار نقره به کار رفته در صنعت ظروف نقره ایران وجود ندارد. اما با توجه به علاقه ایرانیان به ظروف نقره‌ای، این عدد بایستی عدد قابل اعتنایی باشد. بر خلاف عیار زیورالات نقره در ایران، عیار نقره‌ای که برای ساخت ظروف نقره ای استفاده می‌شود، عیار ۸۴۰ است. این عدد نشان می‌دهد که در هر ۱۰۰ گرم ظرف نقره‌ای، ۸۴ گرم نقره خالص (شمش یا پنبه یا خام) وجود دارد. ۱۶ گرم باقی مانده نیز از سایر فلزات مانند مس ساخته شده است.
