ظروف نقره ای و هر آنچه که باید بدانید

نقره از فلزات معدنی کمیاب در پوسته کره زمین است. نقره‌کاران هر ساله حدود ۹۰۰ تن از نقره تولیدی در جهان را صرف ساخت ظروف نقره می‌کنند. بنابراین ساخت ظروف نقره ای یکی از مهمترین کاربردهای نقره به شمار می‌رود. شاید قاشق، چنگال و چاقو معروف‌ترین ظروف نقره ای باشند که از قدیم در میان بزرگان و اشراف رواج داشته است. در قدیم استفاده از ظروف غذاخوری نقره از شان بالایی برخوردار بود. به همین خاطر ظروف نقره از قیمت بالایی برخوردار بود. از همین رو، آوردن اسم ظروف نقره ای برای هر کسی آسان نبود.

ظروف نقره ای در بازار ایران و جهان از تنوعی بسیار بالا برخوردار است. هنرمندان نقره کار امروزه هنرهای دیگری را به صنعت ظروف نقره ادغام کرده‌اند. برای مثال روزگاری با اضافه شدن هنر قلمزنی در صنعت نقره، ظروف نقره قلمزنی به سبک اصفهان یا تبریز خودنمایی کرده است.

ظروف نقره‌ ای در تاریخ ایران

انسان‌های دوره پارینه سنگی، ظروف خود را از سنگ و استخوان می‌ساخت. اما به تدریج به موادی مانند چوب، و در نهایت به فلزاتی مانند برنز و آهن روی آورد. شاید رومی‌ها شناخته‌شده‌ترین امپراطوری‌هایی هستند که در آن دوره، ساخت ظروف نقره عمومیت یافت. ظروف نقره ای از نخستین اشیا نقره ای بود که از هزاره چهارم قبل از میلاد یعنی زمان اکتشاف نقره در ایران، توسط صنعتگران وارد زندگی روزمره مردم شد.

با این حال ارزش نقره به قدری بالا بود که تنها پادشاهان، لشکریان و ثروتمندان توان خرید این ظروف را داشتند. هنرمند نقره همزمان با استقبال سلاطین از ظروف نقره، دست به کار می‌شدند. و هر کدام شاهکاری در زمینه ظروف نقره ای روانه دربار می‌کرده‌اند. شاهد این مدعا  چندین جام نقره ای یا سیمین باستانی در سراسر ایران است. این جام‌ها از چند هزار سال پیش به این طرف به دست ما رسیده است. ما این جام‌ها را در مقاله “فلز نقره چیست؟ الف تا ی” مورد بررسی قرار داده‌ایم.

نخستین ظروف نقره­ ای یافت شده در ایران متعلق به تپه سیلک در مرکز فلات قاره ایران است. نقره سازی در دوران مختلف تاریخی ایران روند رو به رشدی را داشته است. اما با این وجود در دوره ساسانی، نقره­ کاری پیشرفت زیادی کرد و به همین دلیل، آثار نقره‌ای زیادی از این دوره به جای مانده است. پس از اسلام، با ایجاد محدودیت در ساخت ظروف نقره ای‌، صنعتگران از فلز برنج استفاده کردند. اما به تدریج فلز نقره جایگاه قبلی خود را به دست آورد. در قدیم، به صنعتگران نقره ساز، سیم ساز می‌گفتند. از نیم قرن گذشته تا کنون، عبارت سیم ساز جای خود را به نقره ساز داد.

چرا در قدیم از ظروف نقره ای استفاده می‌کردند؟

یکی از دلایل اسقبال مردم از ظروف نقره ای به غیر از ارزشمند بودن آن، خواص ضد میکروبی این فلز باستانی است. بر اساس شواهد تاریخی، انسان از چند هزار سال پیش به این طرف متوجه خواص درمانی نقره شده است. حکیمان قدیمی از فلز نقره برای الیتام زخم‌ها استفاده می‌کرده‌اند. چرا که آنها به این تجربه رسیده بودند که فلز نقره می‌تواند هر گونه نیروی نامرئی و خبیث را از میان بردارد.

امروزه ثابت شده است که ذرات نقره قادر است تا از متابولیسم و تولید مثل میکروارگانیسم‌ها جلوگیری کند. پزشکان امروزی طی آزمایش‌های متعدد، پی برده‌اند که نانوذرات نقره توان از بین بردن بیش از ششصد نوع باکتری را دارد. یقینا به همین خاطر بوده است که مردمان قدیم از ظروف نقره برای خوردن و آشامیدن غذا و آب استفاده می‌کرده‌اند.

بر اساس یک سنت قدیمی در دربار پادشاهان، سرو غذای سلاطین در ظروف نقره انجام می‌شده است. نقره یکی از فلزاتی است که در مجاورت با سموم مختلف، تغییر رنگ می‌دهد. بنابراین آب یا غذای سمی در داخل ظروف نقره ای با کمی مهارت قابل تشخیص بوده است. فنیقی‌ها برای سالم نگه داشتن آب از ظروف نقره استفاده می‌کردند. حتی ملوانان فنیقی در سفرهای طولانی سکه‌های نقره ای را برای نگهداری شیر، در داخل آن قرار می‌دادند. امروزه می‌دانیم که ذرات نقره خاصیت ضدباکتریایی و ضدمیکروبی دارد. شاید به همین خاطر است که امروزه فلز نقره جایگاه بسیار مهمی در فیلترهای دستگاه‌آلات تصفیه آب دارد. در این صنعت از نقره برای مبارزه با میکروب‌های موجود در آب استفاده می‌شود.

انواع ظروف نقره ای

ظروف نقره ای با کاربردهای مختلف آن می‌تواند شامل شکلات خوری نقره، آجیل خوری، گز خوری، میوه خوری، جام و تُنگ، گلدان و نظایر آن باشد. ظروف دیگری نیز وجود دارد. مانند کاسه پایه دار، سرویس سماور، سرویس آینه و شمعدان، منقل سماور و سرویس چای خوری. البته به این مجموعه باید قاب عکس، جادستمالی، ساعت دیواری و پسته خوری نقره را هم اضافه کرد. آفتابه لگن، گلاب پاش، شیردان، ظروف پذیرایی، سینی، جام، بشقاب و پارچ نقره هم از دیگر ظروف نقره است.

ظروف نقره ای ایران بیشتر در شهرهای اصفهان، تبریز، تهران و زنجان تولید می‌شود. شهرت زنجان بیشتر به خاطر ظروف نقره ملیله است. ملیله کاری مانند نقره کاری از هنرهای دستی شهر زنجان است. در این هنر، هنرمند ملیله کار با استفاده از نَوَردهای نقره و چیزی شبیه شبکه کاری، ظروف نقره ای نابی خلق می‌کند. در یکی از مقالات بعدی، بیشتر به این هنر خواهیم پرداخت. البته در شیوه قلمزنی نقره اصفهان و تبریز تفاوت‌های عمده‌ای وجود دارد که به آن خواهیم پرداخت. صنایع دستی نقره در شهر اصفهان و زنجان بیشتر شامل ظروف نقره است. اما بازار شهرهایی مانند تبریز و تهران بیشتر بر روی زیورآلات و جواهرات نقره متمرکز است.

ظروف برنجی با لعاب نقره

با توجه به افزایش قیمت نقره در دو سال اخیر، ظروف نقره از سبد خانوار خیلی از خانواده‌های ایرانی حذف شده است. از این رو در کنار ظروف نقره، ظروف دیگری نیز به نام نقره نما تولید می‌شود. ظروف نقره نما از جنس برنج ساخته می‌شوند. نهایتا آنچه که باعث شباهت میان ظروف نقره و نقره نما (ظروف برنجی با لعاب نقره) می‌شود، روکش نقره‌ای است که بر روی این ظروف کشیده می‌شود. در برخی موارد نیز، از تکنیک آبکاری نقره استفاده می‌شود.  

دقت کنید که وقتی در بازار به گشت و گذار می‌پردازید، به نوشته‌های روی اجناس و لوازم خانگی دقت کنید. بر خلاف اسم نقره ای که بر روی لوازم خانگی درج می‌شود، اما در خود ساختار فلزی این اجناس، خبری از نقره نیست. چنگال‌های فولادی ضد زنگ نقره ای، اشیاء تزئینی نقره ای، شمعدان برنجی با روکش نقره و نظایر آن. همانطور که شما به هر نوع دستمال کاغذی، کلینیکس می‌گوئید، به هر ظرف نقره ای رنگ هم ظرف نقره ای می‌گوئید. پس به این ترتیب باید توجه داشت که هر ظرف نقره ای، نقره ای نیست!!!!

ظروف نقره ای به چه روشی ساخته می‌شود؟

روش ساخت ظروف نقره در شهرهای مختلف با سبک‌های متفاوتی انجام می‌شود. برای مثال در شهر اصفهان ظروف نقره ای را بیشتر به صورت قلمزنی تولید می‌کنند. اما در شهری مانند تبریز ظروف نقره ای با روش خاصی و با استفاده از قلم‌های ظریف به صورت ماهرانه‌ای کنده کاری می‌شود. اما در کل ظروف نقره ای با چهار روش چکش‌کاری، خمکاری، ریخته‌گری و پرسکاری ساخته می‌شود.

چکش‌کاری

در روش چکش‌کاری، ظرف مورد نظر را با استفاده از چکش گود می‌کنند. تا شکل دلخواه خود را به دست آورد.

خمکاری

در روش خمکاری، ورق نقره‌ای را به وسیله یک میله، بر روی قالب مورد نظر می‌کشند. تا شکل قالب را به خود بگیرد.

ریخته‌گری

در روش ریخته‌گری، ابتدا قالبی از جنس برنج یا آلومینیوم می‌سازند. به طوری که قالب مورد نظر به دو نیمه جدا از هم تقسیم شود. سپس ماسه مرطوب را را در درون قالب می‌ریزند و نیمه دیگر آن را روی نیمه دیگر آن قرار می‌دهند. در ادامه، نقره مذاب را از شکاف، داخل قالب می‌ریزند و منتظر سفت شدن نقره مذاب می‌مانند.

پرسکاری

در روش پرسکاری، با استفاده از دستگاه پرس و قالب، نقره را به شکل دلخواه درمی‌آورند.

خرید و فروش ظروف نقره دست دوم

اگر شما از آن دسته افرادی هستید که یک سری ظروف نقره دست دوم در منزل یا محل کار خود دارید و قصد فروش آنها را دارید، می‌توانید با کارشناس ما در نقره نما تماس بگیرید. کارشناسان ما پس از دریافت مشخصات نقره شما، مناسب‌ترین و بالاترین قیمت بازار را به شما پیشنهاد خواهند داد. شما می‌توانید قیمت نقره را بر اساس نوع نقره (گزخوری، میوه خوری، آجیل خوری، تُنگ و پارچ، لیوان، بشقاب، کاسه و …) و وزن آن حدس بزنید.

کافی هست که قیمت روز نقره را از یکی از فروشگاه‌های نقره بپرسید. اما معمولا در بازار طلا و جواهر، هر محصول دست دوم، ارزش پائین‌تری دارد. برای راحتی کار و تماس کارشناس نقره نما، می‌توانید فرم مربوط به فروش نقره را تکمیل کنید.